«هیچ کس مرا دوست ندارد» یا « کسی در مدرسه با من دوست نمی شود»، جملاتی کوتاه هستند که بیان آن از سوی دانش اموزان بر دل نگرانی های والدین می افزاید و ضرورت آموزش مهارت دوست یابی را برای پر کردن خلاء ها و افزایش توانمندی های فردی و اجتماعی دانش اموزان پررنگ می کند.
بی تردید دوست یابی یک مهارت است، مهارتی که کارشناسان آموزشی و تربیتی برخورداری از آن را یک سوپاپ اطمینان برای کاهش آسیب های اجتماعی می دانند.
همچنین به باور این کارشناسان، هر چند داشتن دوست خوب بر سلامت روان دانش آموز تاثیر می گذارد و در زندگی آینده او نقش مهمی ایفا می کند، اما باید اجازه داد که دانش آموز با مهارت های دوست یابی که خود آموخته است، این دوست را انتخاب کند.
دبستان، نقطه آغاز آموزش مهارت دوست یابی
دوست یابی، نقطه آغاز ایجاد روابط اجتماعی است، مهارتی که اگر به موقع آموزش داده شود، از بار آسیب های اخلاقی و روحی روانی در فردای زندگی می کاهد. موضوعی که محمود اوحدی کارشناس آموزشی روز جمعه در گفت و گو با خبرنگار علمی ایرنا بر آن تاکید کرد و گفت: از 4 سالگی به بعد، کودکان معنای دوستی و این که در بازی ها می توانند با دیگری همبازی شوند را می فهمند چرا که تا پیش از این، بازی ها به صورت موازی و به گونه ای است که هر کسی برای خود بازی می کند.
وی بهترین زمان انتقال و آموزش ویژگی های دوست خوب به کودکان را دوران دبستان عنوان و خاطرنشان کرد: باید در نظر داشت که نحوه آموزش دوست یابی به کودکان در مدرسه متفاوت است. چرا که با دو نوع کودک سرو کار داریم، کودکی که به مهدکودک رفته و نخستین تجربه دوستی و رعایت حال دیگران را در آن جا آموخته و کودکی که در کنار اعضای خانواده بزرگ شده و بواسطه رفتارهای والدین و توجه بیش از حد آنان، مفهوم مشارکت و همراهی با دیگری را کمتر فرا گرفته است. پس معلمان مدرسه باید در نحوه آموزش مهارت دوستیابی به این نکته توجه کنند.
اوحدی افزود: نکته دیگری که باید به آن توجه شود این است که کودکان تا پیش از سن مدرسه، دوستان زیادی دارند و با هر کسی که با او بازی کند دوست می شوند اما از برهه ای، این دوستی ها بر اساس یکسری هدف های دیگر پایه ریزی می شود و در آن پارامترهای دیگری هم به کار می آید. به عنوان مثال، هم مسیر و هم سرویس بودن.
این کارشناس آموزشی یادآور شد: پس سیر مهارت دوست یابی باید از سنی باشد که کودک مفهوم روابط اجتماعی را درک می کند و متوجه می شود اگر با دیگری همدلی کند دوست می شوند.
اوحدی درباره نقش اولیای خانه و مدرسه و همسالان در دوستیابی دانش آموزان که باید به آن دقت و توجه ویژه کرد هم اظهار داشت: دخالت والدین در فرایند دوست یابی به بیان ملاک انتخاب یک دوست خوب بسنده می شود و باید از اجبار در انتخاب یک فرد مشخص و ملاک های پیش ساخته بپرهیزند.
اما نقش معلمان در این جا پررنگ تر است چرا که حرف شنوی دانش آموزان از اولیای مدرسه بیش از والدین است، موضوعی که اوحدی بر آن تاکید کرد و گفت: در کتاب ها مطالعات اجتماعی تا پایه ششم ابتدایی بحث دوست یابی مطرح و مهارت نه گفتن آموزش داده می شود اما این کفایت نمی کند و مهارت دوست یابی باید به صورت شفاهی هم مطرح شود.
وی افزود: در این میان، گروه همسالان به دلیل این که در میان آنان نصیحت کمرنگ است و مقایسه وجود ندارد تاثیرگذارتر هستند. پس همسالان هم می توانند خلاقیت و ابتکار و تجربه را به بچه ها بیاموزند و هم بدآموزی را.
راهکارهای تعلیم مهارت دوستیابی به دانش آموزان
اصغر کیهان نیا کارشناس امور حقوقی و تربیتی هم در گفت و گو با ایرنا، درباره آموزش شیوه های صحیح دوست یابی گفت: اولیای خانه و مدرسه باید به جای مدیریت آمرانه که تحکم و دستوری است، با مدیریت مشارکتی، نقش همسالان و دوستان خوب را برای فرزندان و دانش آموزان توضیح دهند تا آنان با بهره مندی حداکثری از رابطه با گروه همسالان مناسب، آسیب های حداقلی دریافت کنند.
وی یکی از وظایف پدر و مادر را مراقبت و دقت در رابطه های دوستانه فرزندانشان عنوان کرد و افزود: والدین در عین حال که باید به انتخاب فرزند احترام بگذارند، لازم است دوستان او را به خانه دعوت کنند تا با آنها و والدین آنها آشنا شوند. به هر حال مهم ترین مساله این است که به فرزند نشان دهند چگونه می تواند هم دوست خوبی باشد و هم دوست مناسب پیدا کند.
کیهان نیا در توصیه به والدین، یکی از راه های انتخاب دوست مناسب را 'خرد کردن' اوقات فراغت نوجوانان در مکان های فرهنگی و هنری و ورزشی عنوان و خاطرنشان کرد: دانش آموزان، اگر به محیط های ورزشی یا هنری مانند عکاسی، نقاشی، سفالگری و غیره فرستاده شوند خودبه خود به واسطه افزایش آگاهی دوستانی را می یابند که هم سطح و هم سلیقه و هم فکر خودشان هستند و در نتیجه خطری که ما فکر می کنیم جامعه یا دوستان ناباب به بچه ها انتقال می کنند کاهش می یابد.
وی اضافه کرد: باید با زبانی نرم به دانش آموزان آموخت که دوستان خوب می توانند تجربه، آگاهی و مهارت بیشتری به ما بدهند.
کیهان نیا همچنین اظهار داشت: به والدین توصیه می کنیم که اصراری بر دوستی فرزند خود با شخص خاص نداشته باشند و به علاقه خود کودک در انتخاب دوست اهمیت دهند. می توانند با همبازی شدن با فرزند، مهارت های دوستیابی را به او بیاموزند و تلاش کنند در هر فرصت مناسبی بهانه یا دلیلی برای گفت و گو فرزندشان با دیگران به وجود آورند.
وی افزود: در پاره ای موارد، کودک و نوجوان درونگرا است و از تنهایی خود لذت می برد، توصیه می کنیم که والدین خیلی اصرار نکنند که دوست انتخاب کند.
تاکید بر مشخصات یک دوست و تاثیراتی که بر زندگی حال و آینده افراد دارد، راهکار آموزشی دیگری است که به بیان کیهان نیا، معلمان و نظام آموزشی کشور بهترین بستر بیان آن هستند که می توانند رهایی از تنهایی، احساس امنیت بیشتر و بهره مندی و تبادل تجربیات را از خصوصیات و مزایای داشتن یک دوست خوب عنوان کنند.
کارشناس امور حقوقی و تربیتی تصریح کرد: مدرسه به عنوان خانه دوم دانش آموزان، نقش بسزایی در این گونه موارد دارد. اولیای مدرسه می توانند دوستی های خوبی بین دانش آموزان ایجاد و از رفتارهای نامناسب بین آنها جلوگیری کنند. باید بیاموزند که دوست خوب مانند عطر خوب و فضای خوب است که احساس شای و نشاط و سرزندگی می دهد.
